Dit moet toch anders kunnen, dacht Ingeborg Griffioen, eigenaar van ontwerpstudio Panton dat gespecialiseerd is in zorginnovaties. Zij belde op vrijdag 20 maart 2020 met een aantal mensen uit haar netwerk met de vraag of ze willen meewerken aan de ontwikkeling van een mondneusmasker dat snel in Nederland geproduceerd kan worden. “Die avond al organiseerden we een telefonische vergadering met experts, waaronder Koninklijke Auping, die ook al bleken na te denken over de productie van mondneusmaskers ”, vertelt Ingeborg. In de dagen daarvoor werd duidelijk dat er snel tekorten ontstonden aan persoonlijke beschermingsmiddelen in de zorg. Een enkel ziekenhuis was met eigen personeel zelfs al gestart met het handmatig maken van maskers. Die situatie was de vonk voor Panton om actie te ondernemen. Het werd Ingeborg Griffioen snel duidelijk dat ze met de expertise van haar ontwerpstudio een bijdrage kon leveren. Maar hoe is mogelijk een veilig mondneusmasker te ontwikkelen in een hele korte tijd?
Het eerste dat dan ook opvalt aan het ontwikkelproces is het gedeelde gevoel van urgentie bij alle betrokkenen. “We zagen de dreigende tekorten, en wilden graag helpen met onze expertise. We realiseerden ons dat het niet eenvoudig is om een mondneusmasker te ontwikkelen. Toen Panton belde was het voor Auping logisch om mee te werken”, memoreert Wouter Dijkman, R&D manager bij Koninklijke Auping. Naast de ontwerpers van Panton en Auping schuiven onafhankelijke experts* aan op het gebied van medische hulpmiddelen. De lat wordt hoog gelegd. Er wordt ingezet op het ontwikkelen van een gecertificeerd medisch masker, niveau FFP2, dat op korte termijn in grote aantallen geproduceerd kan worden in Nederland.
“Het was echt geweldig om te horen hoeveel er elke dag gebeurde”, vertelt Jasper Brands, creative director bij Panton. Hij leidde de dagelijkse online statusvergaderingen om 21:00 uur om met elkaar op koers te blijven. Door de heldere missie in combinatie met de urgentie droeg iedereen bij vanuit zijn of haar kennis en overtuiging over wat het juiste was om te doen.
Zowel Panton als Auping toonde lef door hier aan te beginnen. Panton door belangeloos tijd te investeren en Auping door voor het eerst een medisch product te ontwikkelen. Panton heeft een uitgebreid netwerk in de zorg en kent de weg in medische innovatie en CE-certificering. Auping bracht haar kennis in over productontwikkeling, textiele producten en haar netwerk op het gebied van productie. De netwerken bleken cruciaal voor het succes. Experts schakelden snel met de inbreng van kennis en kunde. Iedereen wilde belangeloos meewerken om dit ambitieuze project te laten slagen.
“Dat we ons vanaf de start gericht hebben op de belangrijke succes- en faalfactoren, heeft inhoudelijk enorm bijgedragen aan het slagen van het project”, zegt Brands. “Het zijn de puzzelstukken die tezamen de grote puzzel vormen.” Denk aan: 1) het juiste materiaal in grote hoeveelheden vinden, 2) het gebruik van het masker doorgronden, 3) de medische veiligheid en CE-certificering borgen en 4) opschaalbare productie organiseren. Dit soort puzzels leggen is een kernkwaliteit van innovatieve bedrijven als Panton en Auping.
Zoektocht naar het juiste materiaal
Materiaal dat aan specifieke eisen en in de juiste hoeveelheden voorradig is in Nederland werd gevonden bij Schaafsma Paper Group en DSM. Een combinatie van materialen zou de vereiste eigenschappen kunnen hebben voor een medisch FFP2-masker. Die eigenschappen aantonen vereist metingen die voldoen aan de norm voor FFP-maskers. In de norm staan testen beschreven die niet in de designstudio van Panton of bij Auping konden worden uitgevoerd. Er werd meteen contact gezocht met testinstanties en bedrijven in Nederland die testapparatuur maken. Op vrijdag 27 maart, nog geen week na de start van het initiatief, is er de eerste doorbraak: de juiste materiaalcombinatie is gevonden. Met 98% is de waarde van het filteren van aerosolen met een grootte van 0,3 µm ruim voldoende voor de minimale filtereis van FFP2-maskers, namelijk 94%.
Voor de gebruiker
“We hebben allemaal de beelden gezien van zorgmedewerkers met striemen op het gezicht vanwege het langdurig dragen van mondneusmaskers tijdens het werk”, vertelt Jasper Brands. Voor de ontwerpers van Panton en Auping is het vanzelfsprekend om de gebruiker centraal te stellen bij innovaties. Ook in dit zeer korte traject werd naar een juiste balans gezocht tussen pasvorm, trekkracht van de bevestigingselastieken en buigzaamheid van de aluminium neusbrug. Een goede pasvorm is niet alleen comfortabeler, het is ook nodig om te voorkomen dat lucht lekt langs het masker waardoor besmette deeltjes toch nog ingeademd kunnen worden.
Aantoonbare veiligheid
Om de kwaliteit van de nieuw ontwikkelde en in Nederland te produceren maskers te waarborgen, moeten deze een CE-markering hebben. Dit betekent voor een FFP2-masker – vallend onder Personal Protective Equipment (PPE) – een certificering door een geaccrediteerd testhuis, een zogenaamde notified body. De overheid kreeg vanuit de Europese Commissie ruimte om een verkorte certificeringsprocedure in te stellen voor persoonlijke beschermingsmiddelen die ontwikkeld worden voor en gebruikt worden tijdens de coronacrisis. Het ministerie van VWS maakte afspraken met notified body BSI over een verkorte CE-procedure van slechts enkele weken. Het lukte Panton en Auping om voor de verkorte procedure het technische dossier, de vereiste risicoanalyses en voldoende proefmonsters van het mondneusmasker op tijd aan te reiken aan het BSI-testlaboratorium. Ook BSI zette alles op alles om de vereiste testen zo snel mogelijk uit te voeren.
Samen met de overheid
De overheid inventariseerde ondertussen welke kansrijke initiatieven er in Nederland waren voor de productie van mondneusmaskers. Meer dan 100 partijen meldden zich bij het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) dat belast is met de landelijke inkoop en verdeling van medische hulp- en beschermingsmiddelen. Vier partijen werden door het LCH geselecteerd en gevraagd een concreet voorstel in te dienen. Vrijdag 27 maart dienden Panton en Auping hun voorstel in. Onderdelen van dit voorstel waren: 1) een plan van aanpak om CE-markering op het masker te verkrijgen, 2) de aantallen die geproduceerd zullen worden en 3) een inschatting van de kostprijs. Inmiddels waren bij Auping de ideeën over productie in een vergevorderd stadium. Er werden specifieke machines ontwikkeld met twee machinebouwers. Martijn van Haaf, operationeel directeur bij Auping: “Het ontwerp van het product werd nauw afgestemd met het ontwerp van de machines om te komen tot een mondneusmasker dat in grote aantallen geproduceerd kon worden.”
De samenwerking had laten zien aan de overheid dat het in korte tijd grip heeft weten te krijgen op de belangrijkste succes- en faalfactoren. Ondertussen bleef een opdracht van de overheid nog uit. Het ontwikkelteam hield de adem in. De voorkeur ging uit naar een opdracht van de overheid, zodat via het LCH de maskers gedistribueerd kunnen worden over Nederland. Mocht deze opdracht uitblijven dan werd plan B uitgevoerd: directe levering aan zorginstellingen. Meerdere zorgbestuurders en ziekenhuisinkopers hadden zich al bij Panton en Auping gemeld met afnamegaranties. Mark Groot Wassink, new business developer bij Auping: “Het was heel mooi om te horen dat er veel vertrouwen is in het FFP2-masker dat Auping en Panton aan het ontwikkelen waren.”
Ongekend snelle innovatie
De overheid had alle voorselecties op 7 april afgerond en gaf die dag Auping de mondelinge opdracht voor de levering van 4 miljoen mondneusmaskers. Een enorme opsteker voor alle betrokkenen. Met de opdracht kon Auping de productie in gang zetten. De week daarna kwam het contract met de overheid rond en gaf notified body BSI groen licht voor CE-markering op het product. Dit alles was fantastisch nieuws precies 4 weken na de start van het innovatieproces. De productie werd direct opgestart en sinds begin mei worden de mondneusmaskers via het LCH geleverd aan zorginstellingen. De intrinsieke drive en het besef van de urgentie waren zo sterk aanwezig in het team, dat het onderlinge vertrouwen groot was: ‘We’re in this together’. Bij elke tegenslag wist het team weer snel terug op het juiste spoor te komen door één zin: “We doen het voor de zorgverleners.” Jasper Brands: “Het geeft voldoening dat veel zorgmedewerkers nu veilig kunnen werken met mondneusmaskers van Nederlandse bodem. En dat Panton kon bijdragen door haar rol te spelen waar ze zo goed in is: op basis van expertise en samenwerking uitdagingen in de zorg aangaan.”
Kansen voor de toekomst
Deze urgente situatie hebben het ontwikkelteam en vele anderen doen beseffen dat Nederland te afhankelijk is van buitenlandse producenten voor de levering van persoonlijke beschermingsmiddelen aan de zorg. Ingeborg Griffioen van Panton: “Er liggen nu kansen om deze situatie in de toekomst te voorkomen. Tegelijkertijd heeft deze situatie laten zien tot hoeveel we in staat zijn als we gezamenlijk, gezondheidszorg, creatieve- en maakindustrie en de overheid, ergens de schouders onder zetten.”
*) Auping en Panton hebben voor de ontwikkeling van dit mondneusmasker samengewerkt met diverse partners: Koninklijke DSM, Schaafsma Paper Group, Jeroen de Geus (Deskundige Steriele Medische Hulpmiddelen – UMC Utrecht), Addie Bouwman (Expert Medical Devices), Wellcome Engineering & Consultancy en Gemeas Patents (octrooien)
